Tot slot

Lange tijd niets geschreven. Nu, vanuit Nederland, mijn laatste blogverhaal. Voor degenen die zich afvragen hoe het met de laatste pup afgelopen is heb ik slecht nieuws. Het beestje is overleden. Na het twee dagen met een spuitje gevoed te hebben zag ik hoe de hond de pup meenam naar de plek waar een aantal maanden daarvoor de poes dood was gegaan. Ik denk dat de pup op dat moment nog leefde. De hond bleef bij haar jong tussen die stapel stenen en de muur. Toen ik na een paar dagen achter de stenen keek, zag ik een dode pup liggen. Aangezien het niet de meest makkelijke plek was om de pup achter vandaan te halen, ben ik diezelfde dag niet meer tot actie overgegaan. Dat was een goede beslissing, want de volgende ochtend bracht de hond de pup naar het huis. Ik heb meteen een kuil gegraven en het beestje begraven. In een maand tijd vijf puppies verloren.
De maanden juni en juli hebben in het teken gestaan van scholen bezoeken (Basic Needs Assessment Forms nalopen), training geven aan health teachers voor het screenen van visus en gehoor en het uitproberen van mijn voorlichtingsmateriaal. In samenwerking met een aantal professionals (o.a. fysiotherapeut, oog- en oorspecialist) heb ik twee verschillende “folders” opgesteld. De ene folder geeft informatie met betrekking tot kinderen met een beperking (bv. recht op onderwijs, gratis zorgverzekering, de vermelding dat er géén vloek rust op een kind met een beperking en zijn/haar familie en een aantal oorzaken voor het ontstaan van beperkingen). De andere folder geeft informatie over oog- en oorklachten, wat te doen bij deze klachten en wat zeker niet te doen. Je staat er van te kijken welke lokale behandelingen er soms toegepast worden: schelpen fijn malen en het gruis in het aangedane oog aanbrengen, hetzelfde met rode pepertjes of zeer sterke drank in het oog gieten. Het idee was om dit voorlichtingsmateriaal in eerste instantie tijdens PTA (= Parent Teacher Association) meetings te gebruiken. Ik heb de eerste versie van beide folders uitgeprobeerd tijdens twee bijeenkomsten. Naar aanleiding daarvan nog een paar kleine wijzigingen aangebracht en alles overgedragen aan mijn counterpart.
Augustus was de maand van de afrondende werkzaamheden: verslagen en overdracht schrijven, mijn final review en exit interview. De final review werd gehouden met een medewerker van VSO Ghana en alle mensen die belangrijk zijn geweest voor mijn werk. Zoals ik aan het begin van mijn placement met een groep mensen de doelen voor mijn placement heb besproken en bepaald zo werd aan het eind geëvalueerd wat er in die twee jaar behaald is en hoe er verder gegaan moet worden. Het exit interview heb ik alleen met de VSO Ghana medewerker gevoerd. Zaken als wat heb je geleerd op professioneel en persoonlijk vlak, wat waren je uitdagingen gedurende je placement en hoe ben je daarmee omgegaan kwamen aan bod. Op vrijdag 28 augustus had ik mijn laatste werkdag. Toen ik om 17.00 uur het kantoor uitliep was al het werk gedaan en de schriftelijke overdracht voor mijn counterpart en mijn opvolger afgerond. Ik had die dag na werktijd een sitting georganiseerd voor een aantal collega’s. In de korte tijd die me daarna nog restte in Jirapa heb ik uiteindelijk nog twee keer een door kantoor georganiseerde sitting gehad: iets te eten en te drinken, mooie woorden en veel cadeaus.
De laatste kindergroepbijeenkomst was op 29 augustus. Tijdens de juli bijeenkomst had ik een mooie lap lokaal geweven stof gekregen met de mededeling dat ik de stof tijdens de laatste bijeenkomst moest dragen. Ik heb de lap naar een kleermaker gebracht en een korte en lange smock laten maken. Een smock is een traditioneel kledingstuk in het Noorden van Ghana. De mannensmock is kort en heeft veel plooien. De vrouwensmock is rechttoe rechtaan en kan lang of kort zijn. De laatste bijeenkomst heb ik getrakteerd (biscuit, pakje drinken, ballonnen en pito), een afscheidstoespraakje in het Dagaare gehouden en natuurlijk mijn beide smocks geshowd.
De eerste week van september ben ik naar Accra gegaan voor de laatste regelzaken: een bewijs van goed gedrag aanvragen en nog wat laatste dingen afronden op het VSO kantoor. Er werd me verteld dat mijn vlucht naar Nederland, zoals ik had gevraagd, op 12 september zou zijn. Een paar dagen later bleek die vlucht toch vol te zitten en zag ik mijn kans schoon om mijn verblijf in Ghana nog een beetje te verlengen. Een geschenk uit de hemel! Na de paar dagen Accra had ik nog een week in Jirapa om afscheid te nemen, mijn spullen te pakken en de inboedel verhuisklaar te maken. Ik had eind augustus van VSO te horen gekregen dat het huurcontract van het huis eind september zou verlopen en niet verlengd zou worden. Ik hoefde zelf niet meer te verhuizen, omdat er geen nieuwe woonruimte gevonden werd voordat ik vertrok. Ik heb wel gezorgd dat alles wat niet verhuisd hoefde te worden weggegeven, weggegooid of verbrand werd. En dat was nog heel wat; door de jaren heen was er behoorlijk wat verzameld en achtergelaten door de verschillende volunteers. Wanneer mijn opvolger zou komen was niet bekend. We hebben elkaar niet meer ontmoet.
In die laatste week ben ik bij verschillende vrienden gaan eten. En zo gebeurde het dat ik op de valreep de gelegenheid kreeg om fufu te maken. Fufu valt ook in de categorie die ik ‘maïsbal’ noem, maar wordt gemaakt van cassave of yam. De yam was al gekookt toen ik bij mijn vriendin aankwam. Aan mij de eer om die yam wiggen tot een egale massa te stampen. Ik kreeg daar gelukkig wel hulp bij, want het ‘fufu pounden’ is een zware bezigheid. Daar waar ik de houten stamper met twee handen vast moest houden gebruikt de Ghanese vrouw één hand om te stampen en de andere om de yam massa mee om te draaien. Alles moet nl. voortdurend gedraaid en weer terug op een hoop geduwd worden. Als de hoeveelheden groter worden, werken ook de Ghanese vrouwen samen: één of meerdere vrouwen stampen, één vrouw draait. Dit alles verloopt zeer ritmisch en daardoor zonder ongelukken. Voor mij even wennen, maar behalve yam heb ik verder niets geraakt.
En dan breekt uiteindelijk die laatste dag aan. ’s Morgens om 8.00 uur zat ik al bij vrienden aan de TZ (een andere maïsbalvariant die met soep gegeten wordt). Daarna bij anderen aan de pito en toen heel snel naar huis om de laatste spullen in te pakken. Een collega van kantoor had aangeboden om me naar het busstation in Wa te brengen. Nadat ik mijn koffer en (grote) tas in haar auto had gezet, was het moment aangebroken waarop ik afscheid moest nemen van mijn trouwe viervoeter. Er werd me in die laatste weken weleens gevraagd wat ik met de hond ging doen en steevast was mijn antwoord : ‘Die eet ik op’. In werkelijkheid heb ik de buurvrouw die altijd voor Silva zorgde als ik een paar dagen wegging, gevraagd of zij er nog een hond bij wilde hebben……..en dat wilde ze wel. Het was alleen nog niet zo makkelijk om de hond uit de veranda en de tuin te krijgen. Het beest had natuurlijk allang door dat er iets gaande was en wilde geen stap verzetten toen ik alle deuren en hekken af wilde sluiten. Haar buiten de veranda krijgen was nog betrekkelijk eenvoudig omdat ze op een deken lag; handig zo’n sleepkleed. Het stuk van het huis naar het hek was lastiger. Terwijl Silva zich schrap zette en jankte, heb ik haar aan haar nekvel naar het hek gesleept. Toen ik na het op slot doen van het hek rondkeek, was ze nergens meer te bekennen.

Twee bijzondere jaren, omgevlogen. Verrassend om te merken dat je, in korte tijd, in een omgeving die nieuw is en een cultuur die compleet anders is, zoveel opbouwt en je je zo verbonden kunt voelen met anderen. Je zo thuis kunt voelen. Een voorrecht om dit meegemaakt te hebben!